ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (2)

ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ «Αλκμέων ο δια Ψωφίδος»

Η τραγωδία του Ευριπίδη «Αλκμέων ο δια Ψωφίδος», της οποίας μόνο σπαράγματα σώζονται στις μέρες μας, ανήκε σε μια τετραλογία μαζί με την «Άλκηστη», τις «Κρήσσες» και τον «Τήλεφο». Με την τετραλογία αυτή ο Ευριπίδης διαγωνίστηκε εναντίον του άλλου μεγάλου αρχαίου τραγικού, του Σοφοκλή. Κεντρικό θέμα της τραγωδίας είναι η ακλόνητη συζυγική πίστη της θυγατέρας του βασιλιά της Ψωφίδας Φηγέα, Αρσινόης, προς τον φευγάτο από την πατρίδα του και άστατο Αλκμέωνα (μόνο ο Ευριπίδης γράφει το όνομά του με ε και όχι με αι).

Σύμφωνα με την  μυθολογική παράδοση, την οποία παραδίδει και ο Απολλόδωρος, ο Αλκμαίων, ένας εκ των Επιγόνων – πορθητών της Θήβας, που πέτυχαν αυτό που δεν κατόρθωσαν οι Επτά επί Θήβας, σκότωσε, μόνος ή με τον αδερφό του Αμφίλοχο, την μητέρα του Εριφύλη, υπακούοντας στην εντολή του πατέρα του Αμφιάραου να την εκδικηθεί, μιας και τον υποχρέωσε να συμμετάσχει στην εκστρατεία των Επτά επί Θήβας, γνωρίζοντας πως επρόκειτο να σκοτωθεί εκεί.

Μετά την διάπραξη του εγκλήματος, ο Αλκμαίων άρχισε να περιπλανιέται σε διάφορες περιοχές. Στην Αρκαδία, πήγε κατ’ αρχήν στον Οϊκλέα και από εκεί στην Ψωφίδα, όπου ο βασιλιάς Φηγέας ανέλαβε τον καθαρμό του και του έδωσε για γυναίκα του την κόρη του Αλφεσίβοια ή Αρσινόη. Ο Αλκμαίων της χάρισε το πέπλο και το περιδέραιο της μητέρας του, που κρατούσαν από την Αρμονία του Κάδμου (όρμος Αρμονίας) και της δόθηκαν ως δώρο από τον Πολυνείκη. Το μίασμα όμως που τον συνόδευε έκανε την γη άγονη και έτσι ο Αλκμαίων αναγκάστηκε πάλι να φύγει.

Στο μαντείο των Δελφών πήρε χρησμό από τον θεό Απόλλωνα ότι δεν πρόκειται να ιαθεί, προτού βρει και εγκατασταθεί σε μια χώρα, την οποία ο ήλιος δεν είχε δει ως την ημέρα της μητροκτονίας. Έτσι, πορεύτηκε αρχικά προς τον Οινέα στην Καλυδώνα, ο οποίος τον φιλοξένησε, κατόπιν κατευθύνθηκε προς την χώρα των Θεσπρωτών, από όπου απελάθηκε, και τελικά έγινε δεκτός από τον Αχελώο, που τον πάντρεψε με την κόρη του Καλλιρρόη και τον εγκατέστησε νοτιότερα, σε μια περιοχή που είχε διαμορφωθεί σχετικά πρόσφατα από τις προσχώσεις του ποταμού. Τότε ο Αλκμαίων συνειδητοποίησε πως είχε επιτέλους ανακαλύψει την χώρα που προέβλεπε ο χρησμός.

Με την Καλλιρρόη ο Αλκμαίων απέκτησε δυο γιούς, τον Ακαρνάνα και τον Αμφότερο, και ζούσε ήρεμος, μέχρι που η Καλλιρρόη του ζήτησε να της φέρει το πέπλο και το περιδέραιο που είχε δωρίσει στην πρώτη του σύζυγο, την Αλφεσίβοια. Πραγματικά ο Αλκμαίων ταξίδεψε ως την Ψωφίδα και εμφανίστηκε στον βασιλιά Φηγέα, με την πρόφαση ότι ο Απόλλων του είχε υποδείξει την αφιέρωση του πέπλου και του περιδέραιου στους Δελφούς, ώστε να εξιλεωθεί από την μητροκτονία. Ο Φηγέας αρχικά τον πίστεψε και του επέστρεψε τα δώρα, αλλά μόλις κάποιος υπηρέτης τον πληροφόρησε για την εξαπάτηση, έστειλε τους δυο γιους του Τήμενο και Αξίονα (Πρόνοο και Αγήνορα κατά τον Απολλόδωρο) να τον σκοτώσουν, ενώ την κόρη του, που διαμαρτυρήθηκε για την δολοφονία του πρώην άνδρα της, την έβαλαν σε ένα κιβώτιο και την πούλησαν σκλάβα στην Τεγέα, στον Αγαπήνορα.

Εν τω μεταξύ η Καλλιρρόη ζήτησε από τον Δία, με τον οποίο ερωτοτροπούσε ως τότε, να κάνει τα παιδιά της να μεγαλώσουν αμέσως, για να εκδικηθούν τον φόνο του πατέρα τους. Ο Δίας εκπλήρωσε το αίτημά της και έτσι οι γιοι του Αλκμαίωνα πρόφθασαν τους γιους του Φηγέα στο παλάτι του Αγαπήνορα και τους σκότωσαν, όπως σκότωσαν και τον Φηγέα και την γυναίκα του, αφού πήγαν στην Ψωφίδα. Από εκεί οι ντόπιοι τους κυνήγησαν ως την Τεγέα, αλλά οι Τεγεάτες και κάποιοι Αργείοι υπερασπίστηκαν τα δύο αδέρφια και κατατρόπωσαν τους Ψωφιδίους. Έτσι, οι γιοι του Αλκμαίωνα επέστρεψαν στην μητέρα τους, έχοντας φέρει σε πέρας την αποστολή τους και κατόπιν συμβουλής του παππού τους, του Αχελώου, αφιέρωσαν τα κειμήλια στους Δελφούς. Πορευόμενοι στην συνέχεια προς την Ήπειρο, ίδρυσαν την Ακαρνανία.[Θουκυδίδης: 2,102. Απολλόδωρος: 3, 86-95. Σχόλια στον Όμηρο: λ 326].

Ο Αλκμαίων αποτελεί το πρωταγωνιστικό πρόσωπο και στην οριστικά χαμένη τραγωδία «Αλκμέων ο δια Κορίνθου». Αυτή αναφέρεται στα παιδιά που απέκτησε ο Αλκμαίων από την κόρη του Τειρεσία, Μαντώ, τον Αμφίλοχο και την Τισιφόνη, τα οποία από βρεφική ηλικία δόθηκαν στον βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντα, για να τα αναθρέψει. Η βασίλισσα όμως εξεδίωξε την Τισιφόνη από την πόλη, καθώς φοβόταν μήπως ο σύζυγός της συνάψει εξωσυζυγικές σχέσεις μαζί της, λόγω της εξαιρετικής ομορφιάς της. Χωρίς να γνωρίζει λοιπόν ότι πρόκειται για την κόρη του, την αγόρασε ως δούλα ο Αλκμαίων και πήγε στην Κόρινθο, για να ζητήσει πίσω τα παιδιά του. Εκεί βρήκε τον Αμφίλοχο, αναγνώρισε την Τισιφόνη και αργότερα ο Αμφίλοχος, ακολουθώντας χρησμό του Απόλλωνα, ίδρυσε το Αμφιλοχικό Άργος. 

ΑΜΚΕ Ερύμανθος

Γ' Σεπτεμβρίου 69

104 33 Αθήνα

Email: erymanthos2@gmail.com
        τηλ:  210 8813760

         2108813761