ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (7)

ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ «Περί φυτών ιστορίαι»

Παρ. 9,15,4-7 (Φαρμακώδεις τόποι)

Ο Θεόφραστος γεννήθηκε στην Ερεσσό της Λέσβου το 372 π.Χ και πέθανε το 287 π.Χ. Ως ο αγαπημένος μαθητής του Αριστοτέλη, διετέλεσε Σχολάρχης της Περιπατητικής Σχολής μετά τον θάνατο του Σταγειρίτη φιλοσόφου και παρέμεινε στην Αθήνα για το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του.

Η μεγαλύτερη προσφορά του προς την επιστήμη έγκειται στην μελέτη των παρατηρήσεων που έκανε το συνεργείο των φυτολόγων και ζωολόγων που συνόδευσαν τον Μ. Αλέξανδρο στην εκστρατεία του και για τον λόγο αυτό αποκλήθηκε «πατέρας της βοτανικής». Γενικά, διακρινόταν για την κλίση του προς την εμπειρία, την αξιοποίηση της παράδοσης και των λογής πληροφοριών και λιγότερο για την τάση του προς αυτοψία. Πρόκειται μάλιστα για τον πρώτο συγγραφέα, του οποίου το βοτανικό και φυσιεπιστημονικό ενδιαφέρον δεν είχε αποκλειστικά ιατρικό προσανατολισμό.

Το έργο του «Περί φυτών ιστορίαι» αποτελείται από εννέα βιβλία και έχει αμιγώς περιγραφικό χαρακτήρα, αναφερόμενο στα χαρακτηριστικά των φυτών, τις μεταξύ τους διαφορές και στην χρήση τους, ενώ περιλαμβάνει και στοιχεία βοτανικής γεωγραφίας.

  

                                     ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

4.Των δε περί την Ελλάδα τόπων φαρμακωδέστατον το τε Πήλιον το εν Θετταλία και το Τελέθριον το εν Ευβοία και ο Παρνασσός, έτι δε και η Αρκαδία και η Λακωνική. Και γαρ αύται φαρμακώδεις αμφότεραι. Δι’ ο και οι γε Αρκάδες ειώθασιν αντί του φαρμακοποτείν γαλακτοποτείν περί το έαρ, όταν οι οποί μάλιστα των τοιούτων φύλλων ακμάζωσι. Τότε γαρ φαρμακωδέστατον το γάλα. Πίνουσι δε βόειον. Δοκεί γαρ πολυνομώτατον και παμφαγώτατον είναι πάντων ο βους.

5. Φύεται δε παρ’ αυτοίς ο τε ελλέβορος αμφότερος και ο λευκός και ο μέλας. Έτι δε δαύκον* δαφνοειδές κροκόεν, και ην εκείνοι μεν ράφανον αγρία καλούσι των δ’ ιατρών τινές κεράϊν, και ην οι μεν αλθαίαν εκείνοι δε μαλάχην αγρίαν, και η αριστολοχία και το σέσελι και το ιπποσέλινον και το πευκέδανον και η Ηράκλεια και ο στρύχνος αμφότερος ο τε φοινικούν έχων τον καρπόν και ο μέλανα.

6. Φύεται δε και ο σίκυος ο άγριος, εξ ου το ελατήριον συντίθεται. Και ο τιθύμαλλος εξ ου το ιπποφαές. Άριστον δε τούτο περί Τεγέα κακείνο μάλλον σπουδάζεται. Φύεται δ’ εκεί επί πλέον. Πλείστον δε και κάλλιστον φύεται περί την Κλειτορίαν.

7. Η δε πανάκεια γίνεται κατά το πετραίον περί Ψωφίδα και πλείστη και αρίστη. Το δε μώλυ περί Φενεόν και εν τη Κυλλήνη.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

4. Ανάμεσα στις περιοχές της Ελλάδας, η πλέον πλούσια σε θεραπευτικά βότανα είναι το Πήλιο στην Θεσσαλία και το Τελέθριο στην Εύβοια και ο Παρνασσός και επιπλέον η Αρκαδία και η Λακωνία. Πραγματικά και οι δύο αυτές είναι τόποι παραγωγής θεραπευτικών βοτάνων. Γι’ αυτόν τον λόγο και οι Αρκάδες συνηθίζουν, αντί να καταναλώνουν φάρμακα, να πίνουν γάλα γύρω στην άνοιξη, εποχή κατά την οποία προπαντός οι χυμοί των τέτοιου είδους φύλλων αφθονούν. Γιατί τότε η θεραπευτική ιδιότητα του γάλατος είναι ισχυρότατη. Και πίνουν αγελαδινό (ενν. γάλα), γιατί η αγελάδα θεωρείται ως το πλέον πολύβοσκο και παμφάγο συγκριτικά με όλα (τα ζώα).

5. Και φύεται στην περιοχή αυτών (ενν. στην Αρκαδία) ο ελλέβορος και των δύο ειδών, και ο λευκός και ο μαύρος. Και ακόμα το δαύκον που μοιάζει με δάφνη και έχει χρώμα κρόκου και αυτό το οποίο εκείνοι αποκαλούν «άγρια ράφανο» (λάχανο), ενώ κάποιοι από τους γιατρούς «κεράιν», και αυτό το οποίο άλλοι αποκαλούν «αλθαία» και εκείνοι «αγριομολόχα», και η αριστολοχία και το σέσελι και το ιπποσέλινο και το πευκέδανο και η Ηράκλεια και ο στρύχνος και των δύο ειδών, δηλαδή και αυτός που έχει τον καρπό του κόκκινο και αυτός που έχει τον καρπό του μαύρο.

6. Επίσης φύεται και ο σίκυος ο άγριος (πιτσιλωτό αγγούρι), από τον οποίο παρασκευάζεται το «ελατήριο» (είδος καθαρτικού). Και ο τιθύμαλλος, από τον οποίο παρασκευάζεται το ιπποφαές. Και αυτό είναι αρίστης ποιότητας στην Τεγέα και εκείνο κυρίως το πλέον εκλεκτό. Φύεται εκεί σε μεγάλο βαθμό, αλλά στο μέγιστο βαθμό και η ανώτατη ποιότητα φύεται στην Κλειτορία.

7. Η πανάκεια εμφιλοχωρεί σε μεγάλη ποσότητα και σε άριστη ποιότητα σε πετρώδες έδαφος στην Ψωφίδα, ενώ το μώλυ στην Φενεό και την Κυλλήνη.

ΣΧΟΛΙΑ

1. Προβληματικό εδώ το κείμενο. Τα επίθετα ακατανόητα, πιθανώς προσδιοριστικά άλλου φυτού, του οποίου το όνομα εξέπεσε.
   
   
   
   
   ΑΜΚΕ Ερύμανθος
   Γ' Σεπτεμβρίου 69
   104 33 Αθήνα
   Email: erymanthos2@gmail.com
   τηλ:  210 8813760
            2108813761