Δευτέρα 13 Αυγούστου 2012

ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΨΩΦΙΔΑ (6)

ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΥ «Βιβλιοθήκη»
  
   Ο Απολλόδωρος, γιος του Ασκληπιάδη, γεννήθηκε στην Αθήνα το 180 π.Χ., αλλά έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια, όπου και μαθήτευσε δίπλα στον γραμματικό Αρίσταρχο και τον στωικό φιλόσοφο Διογένη από την Σελεύκεια. Επιδόθηκε κυρίως στην συγγραφή ιστορικών έργων, τα οποία χαρακτηρίζονται για την περιληπτική τους αφήγηση και την τεχνική στιχουργία. Μάλιστα, κάποια από τα έργα του, όπως τα «Περί Σώφρονος», «Περί Επιχάρμου», «Περί ετυμολογιών», «Περί των εν Αθήναισιν εταιρίδων», «Περί νέων», «Περί γης», «Περί θεών», «Χρονικά» (εξιστόρηση πολιτικών και ιστορικών γεγονότων από την άλωση της Τροίας μέχρι το 150 π.Χ.), αποτέλεσαν πηγή θεμάτων για μεταγενέστερους ιστορικούς και φιλοσόφους.
Στον Απολλόδωρο αποδίδεται και η περίφημη «Βιβλιοθήκη», που θεωρείται η πληρέστερη συλλογή μύθων, μολονότι τις περισσότερες φορές πρόκειται απλά περί των γνωστότερων παραλλαγών.    
Το έργο διαιρείται σε τρία βιβλία, από τα οποία το Ι περιλαμβάνει την αρχαία θεογονία και κοσμογονία και αρχαιότατους μύθους αιολικών φύλων, το ΙΙ τους μύθους του Ινάχου και του Περσέα, τους άθλους του Ηρακλή, την κάθοδο των Ηρακλειδών και την μυθική ιστορία της Πελοποννήσου μέχρι τον Αίγυπτο και το ΙΙΙ τους μύθους της Κρήτης, της Θήβας, τον θηβαϊκό πόλεμο, την ιστορία του Αλκμαίωνα, τους μύθους των Αρκάδων και των επτά θυγατέρων του Άτλαντα και τους αττικούς μύθους. Σε αυτό το σημείο σταματά το έργο, του οποίου το τέλος έχει χαθεί.
Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι, λόγω του ύφους και της γλώσσας του έργου, τα οποία παραπέμπουν στον 1ο αιώνα μ.Χ., το έργο δεν ανήκει στον Αθηναίο γραμματικό, που πέθανε στα 109 π.Χ.  

                  
                                                              L. II.
4.............. Ως τέταρτο άθλο (ενν. ο Ευρυσθέας) του ανέθεσε (ενν. του Ηρακλή) να συλλάβει ζωντανό τον ερυμάνθιο κάπρο*. Αυτό το θηρίο, με ορμητήριο το όρος που ονομάζουν  Ερύμανθο, προξενούσε μεγάλες ζημιές στην πόλη της Ψωφίδας.
Διερχόμενος λοιπόν (ενν. ο Ηρακλής) από την περιοχή της Φολόης, φιλοξενείται από τον Κένταυρο Φόλο, γιο του Σιληνού και της νύμφης Μελίας. Αυτός προσέφερε στον Ηρακλή ψητό κρέας, αλλά ο ίδιος το έτρωγε ωμό. Όταν ο Ηρακλής ζήτησε κρασί, είπε ότι φοβόταν να ανοίξει το κοινό πιθάρι των Κενταύρων*. Αφού όμως ο Ηρακλής τον ενεθάρρυνε, το άνοιξε και μετά από λίγο, παρασυρμένοι από την μυρωδιά, εμφανίστηκαν στην σπηλιά του Φόλου οι Κένταυροι, οπλισμένοι με πέτρες και (ξεριζωμένα) έλατα. Τους πρώτους λοιπόν που τόλμησαν να εισβάλουν, τον Άγχιο και τον Άγριο, ο Ηρακλής τους έτρεψε σε φυγή με πυρσούς*. Τους δε υπόλοιπους τους καταδιώξε με τα τόξα του μέχρι το ακρωτήριο Μαλέα. Από εκεί κατέφυγαν στον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος, μετά την εκδίωξή του από το όρος Πήλιο από τους Λαπίθες, κατοικούσε δίπλα στον Μαλέα. Αφότου είχαν φτάσει εκεί οι Κένταυροι, συνεχίζοντας (ενν. ο Ηρακλής) να εξακοντίζει βέλη εναντίον τους, εκτοξεύει ένα βέλος, το οποίο αφού πέρασε ξυστά από το μπράτσο του Ελάτου, μπήγεται στο γόνατο του Χείρωνα. Περίλυπος ο Ηρακλής προσέτρεξε και τράβηξε το βέλος και έβαλε (στην πληγή) φάρμακο που του έδωσε ο Χείρων. Με αγιάτρευτη την πληγή * (ο Χείρων) αφήνεται στο σπήλαιο και εκεί, επειδή ήθελε να πεθάνει, αλλά δεν μπορούσε, από την στιγμή που ήταν αθάνατος, αφού πρότεινε στον Δία να γίνει ο Προμηθέας αθάνατος στην θέση του, έτσι πέθανε.
Από τους υπόλοιπους Κενταύρους, ο καθένας διέφυγε με διαφορετικό τρόπο. Κάποιοι παρέμειναν στον Μαλέα, ο Ευρυτίων στην Φολόη και ο Νέσσος στον ποταμό Εύηνο. Τους υπόλοιπους, αφού τους υποδέχτηκε ο Ποσειδώνας στην Ελευσίνα, τους σκέπασε με ένα βουνό.
Επιστρέφοντας στην Φολόη ο Ηρακλής, είδε και τον Φόλο να πεθαίνει μαζί με άλλους πολλούς. Καθώς (εκείνος) τράβηξε από κάποιον νεκρό το βέλος, απόρησε για το πώς κάτι τόσο μικρό μπορούσε να σκοτώσει τόσο μεγάλα πλάσματα. Και καθώς γλίστρησε (το βέλος) από το χέρι του, έπεσε στο πόδι του, και αμέσως τον σκότωσε.
Αφού ο  Ηρακλής έθαψε τον Φόλο*, προχώρησε στο κυνήγι του κάπρου, τον οποίο, αφού παρέσυρε με κραυγές από κάποια λόχμη σε ένα χιονισμένο μέρος και εξαντλημένο τον έδεσε, τον μετέφερε στις Μυκήνες.


ΣΧΟΛΙΑ

1.      Ένας από τους άθλους που ανέθεσε ο Ευρυσθέας στον Ηρακλή ήταν η σύλληψη του κάπρου και η μεταφορά του - ζωντανού - στις Μυκήνες. Επρόκειτο για μια εξαιρετικά δύσκολη επιχείρηση, αφού αν ο Ηρακλής άφηνε το αγριογούρουνο να έχει όλη του την δύναμη, θα κινδύνευε να τον ξεσχίσει με τα δόντια του και ταυτόχρονα δεν έπρεπε να το πολεμήσει υπέρ το δέον, γιατί σε περίπτωση που σκοτωνόταν, δεν θα είχε εκτελέσει τον άθλο. Γι’ αυτό έπρεπε να τον κουράσει τόσο, ώστε να είναι ακίνδυνος και να μπορεί να τον μεταφέρει ζωντανό. Έτσι, ο Ηρακλής ανέβηκε στην κρυψώνα του κάπρου στο βουνό και άρχισε να φωνάζει δυνατά, με σκοπό να τον αναγκάσει να βγει έξω. Όντως το ζώο πετάχτηκε έξω φοβισμένο και ο Ηρακλής συνέχισε να φωνάζει και να το καταδιώκει, μέχρι που έφτασαν σε ένα χιονισμένο μέρος, όπου ο Ηρακλής κατόρθωσε να πλησιάσει το εξαντλημένο ζώο, να το πιάσει με μια θηλιά και να το δέσει χειροπόδαρα. Στην συνέχεια, πήγε στις Μυκήνες, έχοντας τον κάπρο στους ώμους του, και τον παρουσίασε στον Ευρυσθέα, τον οποίο η θέα του ζώου τρομοκράτησε σε τέτοιο βαθμό, ώστε κρύφτηκε μέσα σε  ένα χάλκινο πιθάρι. Μετά από αυτό το γεγονός, ο Ηρακλής σκότωσε τον κάπρο και το δέρμα του το φορούσε μαζί με την λεοντή, ενώ  - κατά μια άλλη εκδοχή -  το έδωσε στον σύντροφό του Ύλα. Ο συγκεκριμένος μύθος αναφέρεται στο έργο του λογογράφου Εκαταίου και στην τραγωδία του Σοφοκλή «Τραχίνιαι», ενώ υπάρχουν αναπαραστάσεις του σε αγγεία από τον 6ο αιώνα π.Χ. Ως προς τον συμβολισμό του, θεωρείται ότι ο κάπρος αποτελεί ενσάρκωση του ποταμού Ερυμάνθου, ο οποίος με το λιώσιμο του χιονιού και τις καταιγίδες πλημμύριζε και προξενούσε καταστροφές στην κοιλάδα της Ψωφίδας. Η σύλληψή του δε από τον Ηρακλή αντιπροσωπεύει τη νίκη του ήλιου επί του χιονιού και των καταιγίδων, την επικράτηση της καλοκαιρίας, που καθιστά την γη γόνιμη και εύφορη.  Οι άλλοι δύο άθλοι που πραγματοποίησε ο Ηρακλής στην Αρκαδία ήταν η θανάτωση των Στυμφαλίδων ορνίθων στην Στύμφαλο και της ιερής ελαφίνας στην Κερύνεια.
2.      Το κρασί ανήκε σε όλους τους Κενταύρους και δεν επιτρεπόταν να το ανοίξει μόνος του ο Φόλος. Μια παράδοση επεσήμαινε πως αυτό το πιθάρι το είχε δώσει ο Διόνυσος σε κάποιον Κένταυρο τέσσερις γενιές πριν, με την διαταγή να το ανοίξει όταν θα ερχόταν εκεί ο Ηρακλής. Όσο για την διαμονή των Κενταύρων στην Φολόη, αυτή απηχεί την μετανάστευση των Λαπιθών από την Θεσσαλία στην Ήλιδα. Μάλιστα, για τον γιο του Λαπίθη, Φόρβα, λεγόταν ότι αφού εγκατέλειψε την Θεσσαλία, εγκαταστάθηκε στον Ερύμανθο.
3.      Μολονότι ήταν πλάσματα με θεϊκή καταγωγή από την πλευρά της μητέρας τους, της Νεφέλης, και διέθεταν την δύναμη και την αντοχή των αλόγων και παρά την βροχή που εκείνη έστελνε για να τους βοηθήσει, ο Ηρακλής κατόρθωσε να επικρατήσει.
4.      Το βέλος του Ηρακλή ήταν εμβαπτισμένο στην χολή της ύδρας, άρα θανατηφόρο.
5.      Το βουνό έκτοτε ονομάζεται Φολόη.
6.      Όσον αφορά στον συμβολισμό αυτού του μύθου, όπως και στον μύθο του ερυμάνθιου κάπρου, ο Ηρακλής προσωποποιεί τον ήλιο και την καλοκαιρία που κατατροπώνουν τις βροχές και τις καταιγίδες – οι Κένταυροι είναι γιοι της Νεφέλης. Ο μύθος αυτός συγκαταλέγεται στα λεγόμενα πάρεργα του Ηρακλή, τα οποία είναι επεισόδια κατά την διάρκεια ενός άθλου ή προεκτάσεις αυτού (εμπόδια, δυσκολίες, συγκρούσεις). Τα πάρεργα είναι τυχαία γεγονότα, που προκύπτουν ασχεδίαστα, διακρίνονται για τον υπερανθρώπινο, φανταστικό και παραμυθικό χαρακτήρα τους και ο Ηρακλής τα εκτελεί με δική του πρωτοβουλία.
7.      Έμμεση αναφορά στον Ηρακλή υπάρχει και στην παραλλαγή του μύθου του Εχέμου. Ο Έχεμος είχε αναδειχθεί σε γενικό αρχηγό των Πελοποννησίων μετά την εισβολή των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο. Όταν συναντήθηκαν οι δυο αντίπαλες παρατάξεις στον Ισθμό της Κορίνθου, για να αποφευχθεί η αιματοχυσία, αποφασίστηκε να κριθεί η έκβαση της αντιπαράθεσης από την μονομαχία των δύο αρχηγών, δηλαδή του Εχέμου και του γιου του Ηρακλή, Ύλλου. Ό Έχεμος επικράτησε, δίνοντας τη νίκη στους Πελοποννησίους και καθυστερώντας με αυτόν τον τρόπο την κάθοδο των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο για έναν αιώνα, κατά τον οποίο ήκμασε στις Μυκήνες η βασιλική γενιά των Ατρειδών. Ενώ λοιπόν η επικρατέστερη εκδοχή θέλει τον Έχεμο εγγονό του Κηφέα, μια παραλλαγή τον θέλει εγγονό του Φηγέα, δηλαδή Ψωφίδιο.


                

10.…………. Αφού πέρασε (ενν. ο Ηρακλής) από την Αβδηρία, ήλθε στην Λιγύη, όπου προσπάθησαν να του κλέψουν τα βόδια (ενν. του Γηρυόνη) οι γιοι του Ποσειδώνα Αλεβίων και Δέρκυνος, τους οποίους αφού σκότωσε, έφτασε στην Τυρρηνία. Από το Ρήγιο, ένας από τους ταύρους τού ξέφυγε, έπεσε αμέσως στην θάλασσα και το ρεύμα τον έφερε στην Σικελία. Και διέτρεξε την κοντινή χώρα, που από εκείνον αποκλήθηκε Ιταλία, γιατί οι Τυρρηνοί αποκάλεσαν τον ταύρο Ιταλό. Έφτασε στην πεδιάδα του Έρυκα, ο οποίος ήταν βασιλιάς των Ελύμων. Ο Έρυκας ήταν γιος του Ποσειδώνα* και ενέταξε τον ταύρο στα κοπάδια του. Ο Ηρακλής λοιπόν, αφού εμπιστεύθηκε στον Ήφαιστο τα βόδια, επιδόθηκε στην αναζήτησή του. Καθώς τον βρήκε στα κοπάδια του Έρυκα, απαίτησε να του επιστραφεί και όταν εκείνος αποκρίθηκε πως δεν θα του τον επέστρεφε παρά μόνο εφόσον κατάφερνε να τον νικήσει στην πάλη, αφού τον νίκησε σε τρεις γύρους, τον σκότωσε και παίρνοντας τον ταύρο μαζί με τους άλλους, διέπλευσε το Ιόνιο πέλαγος.
Όταν έφτασε στους μυχούς της θάλασσας, η Ήρα τρέλανε τα βόδια και άρχισαν να διασκορπίζονται προς τα θρακικά βουνά. Εκείνος (ο Ηρακλής) τα καταδίωξε και αφού έπιασε κάποια, τα οδήγησε στον Ελλήσποντο. Όσα απέμειναν, στην συνέχεια έγιναν άγρια. Μόλις με δυσκολία συγκεντρώθηκαν τα βόδια, το ρείθρο του ποταμού Στρυμόνα, που παλιά ήταν πλωτό, γεμίζοντάς το με πέτρες, το κατέστησε μη πλωτό και έπειτα μετέφερε και παρέδωσε τα βόδια στον Ευρυσθέα. Αυτός τα θυσίασε προς τιμήν της Ήρας.


ΣΧΟΛΙΑ

1.      Μητέρα του ήταν η Αφροδίτη.
2.      Η μυθολογική αυτή εκδοχή συνιστά υπόμνηση στον λατρευόμενο Ποσειδώνα Ταύρειο, ενώ η ικανότητα του Έρυκα στην πάλη συμφωνεί αφ’ ενός με την ιδέα των βίαιων φυσικών δυνάμεων που εκπροσωπεί ο Ποσειδώνας, αφ’ ετέρου με την ιδιότητά του ως θαλάσσιου δαίμονα, αφού διακριτικό γνώρισμα όλων των θαλασσίων δαιμόνων ήταν η ανυπέρβλητη δεξιότητά τους στην πάλη. Κατά άλλη εκδοχή, ο ίδιος ο Έρυκας προκάλεσε τον Ηρακλή σε μονομαχία, στοιχηματίζοντας το βασίλειό του. Ο Ηρακλής στοιχημάτισε τα βόδια, τα οποία εντούτοις φάνηκαν μικρής αξίας στον Έρυκα, και γι’ αυτό αναγκάστηκε να στοιχηματίσει την αθανασία του. Μετά την τελική του νίκη επί του Έρυκα, ο Ηρακλής του πήρε την χώρα και την διένειμε στους αυτόχθονες, με την παραγγελία να του κάνουν θυσίες από καρπούς, έως ότου οι απόγονοί του επιστρέψουν εκεί, για να ζητήσουν πίσω την γη που είχε κερδίσει ο πρόγονός τους. Η συγκεκριμένη εκδοχή απηχεί, σύμφωνα με την γνώμη των μελετητών, τις αξιώσεις των Δωριέων στην Σικελία. 


ΑΜΚΕ Ερύμανθος
Γ' Σεπτεμβρίου 69
104 33 Αθήνα
Email: erymanthos2@gmail.com
τηλ210 8813760
             2108813761


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου